Bierbrouwerijen op Achter de gevels
www.achterdegevelsvandelft.nl
Steeds schralere schuimkraag van het Delftse bier
Door veel ‘kenners’ wordt elk oud grachtenpand in Delft graag uitgemaakt voor een vroegere bierbrouwerij. Nu was bier brouwen in de middeleeuwen ooit een activiteit die in bijna elk huishouden bedreven werd. Dan klopt de bewering dus wel. Maar al snel werd er in de stad veel meer bier gebrouwen dan de inwoners zelf ooit konden opdrinken.
Begin 1400 zijn er al berichten over duizenden vaten Delfts bier die hun weg wisten te vinden naar steden als Breda, Brugge en Middelburg. Dit dankzij de hop die het bier houdbaarder maakte. Brouwen was sindsdien een bedrijfsmatige zaak geworden, waarvoor brouwers deel moesten uitmaken van een gilde. Wie dat waren, daarover is uit de tijd voor de grote stadsbrand van 1536 weinig meer terug te vinden.
De glorietijd van het Delftse bier kwam kort na die brand, halverwege de 16e eeuw. Maar ook over die tijd is het archiefmateriaal nog schaars. Door de scheiding van de noordelijke en zuidelijke Nederlanden tijdens de Tachtigjarige Oorlog en de val van Antwerpen in 1585 raken veel brouwers hun traditionele afzetmarkt in Brabant en Vlaanderen kwijt. Sindsdien is het met het bier in Delft steeds meer bergafwaarts gegaan.
In 1600 telde de stad nog 77 brouwerijen, waarvan er enkele ‘ledig’ staan en daarnaast 36 mouterijen. Vaak waren dat voormalige brouwerijen die het niet meer zelfstandig wisten te redden en als toeleveringsbedrijf voor een grotere brouwerij een doorstart maakten. Bij elkaar dus 113 bedrijven, waarvan bijna de helft (53) gelegen was aan de Nieuwe Delft (Lange Geer/Koornmarkt/Hippolytusbuurt/Voorstraat) en 31 aan de Oude Delft inclusief Noordeinde. Kort na 1600 werden velen daarvan gesloten en verbouwd tot woonhuis of soms een plateelbakkerij.
Toen Dirck van Bleyswijck in 1667 zijn grote stadsgeschiedenis schreef, waren er nog maar vijftien over. Op de Kaart Figuratief die kort daarna is gemaakt, zijn ze te herkennen aan de kranen die getekend staan voor hun deur op de gracht.
Op de website Achterdegevels zijn tot nu toe 17 adressen beschreven waar ooit een brouwerij huisde. Het meest informatieve verhaal daarvan is van brouwerij De Verkeerde Weerelt achter de gevel van Brabantse Turfmarkt 20. Die heeft het lang volgehouden. In 1736 moest hij echter onverhoeds te koop worden gezet. De veilingakte die aan het verhaal is gelinkt beschrijft in detail wat er toen allemaal bij zo’n bedrijf kwam kijken, inclusief de draag- en handbomen, gist- en waterscheppen, peilstokken, eest-kleden en wat niet al. Bovendien krijgt de lezer er een hele schilderijencollectie bij cadeau. Ook de verhalen van de Conduyt, alias Drie Sonnen, op het Oosteinde 135-139 en van De Bril/Witte Hart op Koornmarkt 42 geven een aardig kijkje in de brouwketel.

Kees van der Wiel


NB: Klik op de afbeeeldingen voor een vergroting.


Zestiende eeuwse houtsnede van een bierbrouwerij in bedrijf.














Bierdragers met een vat van brouwerij De Ooyevaar op de Voorstraat. Tekening Adriaen van de Venne, 1626. (British Museum)

Voormalige brouwerijen aan de Koornmarkt, gemarkeerd op de Kaart Figuratief van circa 1670.

Brouwerijen op Achterdegevels

- Brabantse Turfmarkt 20, tot 1750 brouwerij De Verkeerde Weerelt
- Hippolytusbuurt 8, tot 1608 brouwerij De Candelaer
- Koornmarkt 1, tot 1654 brouwerij De Weerelt 
- Koornmarkt 41, tot 1736 brouwerij Drie Houffijsers 
- Koornmarkt 43, tot 1639 brouwerij De Beugel 
- Koornmarkt 49, tot 1701 brouwerij Drie Sterren 
- Koornmarkt 73, tot 1635 brouwerij De Ruyt 
- Koornmarkt 81, tot 1616 brouwerij De Hantbooch 
- Koornmarkt 4, tot 1629 brouwerij Dubbele Passer 
- Koornmarkt 8, tot 1630 brouwerij De Clauw
- Koornmarkt 20, tot 1791 brouwerij De (Witte) Eenhoorn en tevens brouwerij De Halve Maan (met de Croon) tot 1769
- Koornmarkt 24, tot 1765 brouwerij Swaenshals 
- Koornmarkt 42, tot 1640 brouwerij De Bril/Witte Hart 
- Koornmarkt 64, tot 1848 brouwerij Truweel met de Croon
- Lange Geer 24-28, tot 1639 brouwerij De Metale Pot
- Oosteinde 135-139, tot 1700 brouwerij Het Conduyt/Drie Sonnen 
- Oude Delft 50-52, tot 1629 brouwerij Dubbelde Cruys 
- Oude Delft 95, brouwerijen Hartshoorn (tot 1630) en Rosbel (tot 1717) 
- Voorstraat 22, tot 1626 brouwerij ’t Houffijser 
- Voorstraat 36-40, tot 1922 brouwerij Gekroonde ‘P’/Paert

Verder:
- Grootwerckmaecker
- Pieter Parsant, uitbreker van brouwerijen


 
Geplaatst: 19 oktober 2021 / Laatste wijziging: 22 februari 2023
 
 
www.achterdegevelsvandelft.nl - Facebook: www.facebook.com/AchterdegevelsvanDelft - Twitter: twitter.com/AchterdgvDelft