Koornmarkt 71 www.achterdegevelsvandelft.nl
Het (Vergulde) Hamerken NB: Klik op de afbeeeldingen voor een vergroting.
Op dit huis prijkt tegenwoordig een prachtig bronzen bordje, aangebracht door Amerikaanse nazaten, dat aangeeft dat van 1842 tot 1866 in dit huis de wiskundige Rehuel Lobatto heeft gewoond. De man was hoogleraar wiskunde aan de toen net opgerichte Koninklijke Academie. Hij is auteur van veel gebruikte leerboeken in de wiskunde en was verdienstelijk als pionier voor de Nederlandse statistiek en het levensverzekeringswezen. Sinds 1826 gaf hij een Statistisch Jaarboekje uit. Ook heeft hij zich bezig gehouden met de standaardisering van maten en gewichten. Een man met kwaliteiten, maar ‘wiskundige van wereldformaat’ is een eer die vermoedelijk alleen zijn familie hem toedicht

Ingrijpend vernieuwd
Er hebben in de loop der eeuwen natuurlijk meer mensen in dit huis gewoond. Net als veel panden op de gracht heeft het vermoedelijk een hoge ouderdom. De gang achter de voordeur van dit huis wekt de indruk vroeger een poort te zijn geweest. De rechter gangmuur heeft de dikte van een buitenmuur en een uitwendige schoorsteen van het buurhuis Koornmarkt 69 loopt in dit huis naar boven en vindt via het dak van 71 zijn weg naar buiten. Dat verklaart ook dat het pand in 1666 bij de opmeting voor het kadegeld nog ongeveer anderhalve meter (5 voet) smaller was dan een eeuw later. De poort gaf waarschijnlijk ooit toegang tot het brouwerijcomplex het Dubbele Kruis op de Oude Delft erachter (nrs. 48-52).

Verbonden kelders
Ook de kelders aan de achterzijde onder de beide huizen lijken vroeger met elkaar verbonden te zijn geweest. Dat is vermoedelijk een overblijfsel uit de tijd dat beide huizen behoorden tot de eigendommen van de familie Van Groenewege van der Made die in 16e eeuw de brouwerij erachter exploiteerde. Tot voor kort was er in de gemeenschappelijke zijmuur met Koornmarkt 69 bovendien een toilet ingebouwd, dat bij dit huis in gebruik was.

Poort wordt gang
In het begin van de achttiende eeuw is van de poort een gang gemaakt en is er een nieuwe gevel voor het pand gekomen, die met muurankers aan de nieuwe overspanning daarachter is verankerd. Het huis was toen eigendom van Robbrecht Oudenhorn, die zelf de tot regentenpaleis verbouwde brouwerij erachter bewoonde. Hij verhuurde het ingrijpend vernieuwde huis aan de Koornmarkt aan de weduwe Guillermet, de moeder van een arts elders op de gracht, die later de eigenaar van dit huis zou worden. Aan het eind van de negentiende eeuw zijn de ramen nogmaals gemoderniseerd. De zolderkap die deels achter de lijstgevel verscholen gaat, verraadt dat hier vroeger een trap- of tuitgevel moet hebben gezeten, vermoedelijk in oorsprong uit de zestiende eeuw, kort na de stadsbrand van 1536. Ook het interieur moet oud zijn. In de jaren 1976-’77 is het pand grondig gerestaureerd. Daarbij heeft E.J. Nusselder van de Rijksdienst Monumentenzorg nog een uitgebreid historisch kleurenonderzoek naar oude verfsporen verricht.

Koopbrief
Door een toevallig bewaard gebleven koopbrief uit 1493 weten we dat het toenmalige pand destijds eigendom was van schepen Jacob Gijsbrechtszoon en door hem verkocht werd aan ene Claes Huge die Groot. Niet onmogelijk is dat een deel van dit pand de stadsbrand heeft overleefd. Na de brand werd het nieuwe of opgeknapte huis bewoond door Jacob Joostzoon. Later in de zestiende eeuw wordt het eigendom van Corstiaen Simonsz van Groenewegen, een telg van de familie Van Groenewegen die in de naast en achtergelegen panden de brouwerij ‘Het dubbele Cruys’ exploiteerde.

In 1600 verschijnt het huis onder de naam “’t Vergulde Hamerken” in het haardstedenregister. Het pand telde toen vier vuurplaatsen. Dat was een bescheiden omvang op de gracht. Eigenaar en bewoner was op dat moment Lenert Claesz van Sorgen. Welke beroepsmatige zorgen hij had weten we helaas niet.

Koets en negen paarden
Tussen 1730 en 1757 werd het huis bewoond door de zeer vermogende regent Paulus Teding van Berkhout. Geld had de man genoeg. Na zijn overlijden liet hij een vermogen van  215.000 gulden na. Hij huurde het huis aanvankelijk van bovengenoemde dr. Daniel Guillermet, die zelf het huidige Koornmarkt 49 weer huurde van een andere regent. Pas een aantal jaren later werd hij hier zelf eigenaar.
Het was wel chique ingericht, want het had twee behangen kamers, dat wil zeggen met handgeschilderde weefsels, dan wel goudleer. Hoewel Paulus als vrijgezel door het leven ging, hield hij er negen personeelsleden op na. Ook had hij een koets en negen paarden.


De buitenplaats Pasgeld aan de Vliet, geschilderd door Jan van der Heyden (Koninklijke collectie Londen)

Het buiten Pasgeld
Behalve dit huis, bewoonde hij ook het buiten Pasgeld aan de Vliet (gemeente  Rijswijk). Tegenwoordig ligt daar een klein woonwijkje (Van Hardenbroeklaan) met huizen uit de jaren ’30 en ’50. Over zijn ‘domestiquen’(personeel) beklaagde Paulus zich in zijn bewaard gebleven correspondentie. Hij vond ze ‘bêtes’(dom) -- want hij schreef deftig in het Frans -- maar ze waren nu eenmaal “nécessaire pour vivre un peu noblement” (nodig voor een adellijke leefwijze).
Hij deed ons ook verslag van zijn kijk op de hongerrellen die in de winter van 1740 in Delft uitbraken vanwege de hoge graanprijzen. Bij grutter Poot in de Blauwe Starre op het Vrouwjuttenland kwam het destijds tot een uitbarsting toen  vrouwen zijn winkel dreigden te plunderen. Al snel verzamelde het ‘canaille’ (het gewone volk)  zich ‘par milliers’ (bij duizenden) in de straat en begon met stenen te gooien, aldus Van Berkhout. “De schutterij trad echter verrassend snel en doeltreffend op. Jammer dat je er niet bij was. Capitein Van Goens deed het geweldig en Bruyntje van der Dussen kwam in galop van zijn buiten om zijn plicht te doen”, schreef hij aan zijn neef die buiten de stad verbleef.

Het pand links op de oudste kadasterkaart van circa 1825. Rechts de veldschets van de landmeter van het kadaster van de vernieuwing van de achteraanbouw in 1907.

Notarissen
Na de dood van de regent Teding van Berkhout zag buurman Leendert Swaanshals kans het pand te kopen en schoof een pandje op. In 1779 werd het huis gekocht door notaris Christiaan Westakker, die er zijn kantoor vestigde, pal naast concurrent Geestranus (zie Koornmarkt 69).

In de jaren 1892 tot 1938 zou dit huis opnieuw dienst doen als notariskantoor. Nu van notaris Harm Pieter Bok. Hij overleed in 1926 en werd opgevolgd door notaris Everard Vincent.
Tussen 1938 en 1970 was hier een pension gevestigd.


Het pand in 2008. Foto René Prooper.


De wiskundige R. Lobatto (1797-1866).


Het pand omstreeks 1900.
(Foto Album Van Haagen/collectie Trésor TU Delft.)


Verkoopadvertentie in Delftsche Courant 3 januari 1904.


Vaderland, 11 juni 1926
Kees van der Wiel  
Nadere informatie over Koornmarkt 71    
Geplaatst: 2008 / Laatste wijziging: 26 april 2021
 
www.achterdegevelsvandelft.nl - Facebook: www.facebook.com/AchterdegevelsvanDelft - Twitter: twitter.com/AchterdgvDelft