Oude Delft 169 www.achterdegevelsvandelft.nl
Het Wapen van Savoyen, voorheen Gemeentearchief NB: Klik op de afbeeeldingen voor een vergroting.
Het Wapen van Savoyen aan de Oude Delft 169 was van 1957 tot 2017 in gebruik bij de Gemeentelijke Archiefdienst Delft. Het pand heeft een bewogen geschiedenis. Het was ooit het woonhuis van de rijkste Delftenaar, maar is ook kazerne en school geweest.
Op 28 november 1564 kocht Jan Peris Buzijn een erf met enige opstallen van de executeurs-testamentair van meester Servaas Pieterszoon Fabri van Schiedam. Enkele maanden later, op 2 maart 1565, kreeg hij toestemming van de burgemeester om op dit perceel nieuwbouw te plegen. Het werd een huis van stand: de voorgevel kreeg een voet van blauwe arduinsteen.
Buzijn moest wel iets moois bouwen, want hij vestigde zich in een voorname buurt, zoals blijkt nit de namen van zijn buren. Aan de zuidzijde woonde de vooraanstaande familie De Huyter. Hun fraaie gotische huis, in het begin van de zestiende eeuw gebouwd door schout Jan de Huyter, is tegenwoordig in gebruik bij bet Hoogheemraadschap van Delfland. Ten noorden van Buzijn woonde meester Cornelis Duyst van Voorhout.
Nu was Buzijn zelf ook niet de minste. Hij was getrouwd met jonkvrouw Elisabeth van Dinter. In 1568 kreeg hij van alle Delftenaren de hoogste belastingaanslag.

Bank van lening
Hij had zijn vermogen vergaard als houder van banken van lening van Delft en Rotterdam. Het lenen tegen rente was in de middeleeuwen voorbehouden aan Lombarden (het woord lommerd komt van Lombard). Dat wil overigens niet zeggen dat alle als Lombard aangeduide personen ook daadwerkelijk uit het Noorditaliaanse Lombardije kwamen: onder hen waren ook families uit Zuid-Frankrijk. Het is opvallend dat het nieuwe huis van Buzijn Het Wapen van Savoyen werd genoemd. Misschien was Buzijn wel afkomstig uit de Savoie, een streek in de Franse Alpen. Zijn naam words ook wel gespeld als Buzin, wat er vrij Frans uitziet. Het is zeker niet onmogelijk dat hij het huis vernoemde naar zijn streek van herkomst.

Verdronken in regenton
Over Buzijns verblijf in Delft zijn enkele pittoreske details bekend. Zo deed hij in
1568 mee aan de loterij ten bate van het Gasthuis, waarbij hij zelfs enkele prijzen won. In 1589 kwam het huis op een vervelende manier in het nieuws: de dienstmaagd Geertje Jansdochter van Schiedam verdronk in de regenton.
Buzijn overleed tussen 1595 en 1599. Zijn erfgenamen verhuurden Het Wapen van Savoyen enkele jaren aan twee Engelse textielhandelaren. Het huis had toen tien haardsteden of stookplaatsen. In 1601 werd het pand verkocht aan Dirck Brasser. Ook hij was een vooraanstand man, namelijk thesaurier van de stad Delft. Het huis bleef in de familie Brasser tot 1632. Toen ging het over aan de familie Boogaert, die er 120 jaar in zou wonen.

Uitstekje’ boven de deur
De eerste eigenaar, Nicolaas Boogaert, was advocaat. Hij bouwde op het erf een stalling, waarschijnlijk voor paarden en een koets. Zijn kleinzoon Nicolaas liet in 1709 een nieuwe stoep voor huis leggen. In 1712 kreeg hij toestemming om een 'uitstekje' boven zijn deur to maken; deze erker is nog steeds aanwezig. Nicolaas bepaalde in zijn testament van 20 juni 1727 dat zijn tweede vrouw, Bartha Johanna van Dam, het perceel uit de nalatenschap kon overnemen voor 20.000 gulden. Het geheel werd omschreven als huis, erf en tuin met stalling en koetshuis, met tapijten, kamerbehangsels, schilderijen en spiegels voor de schoorstenen.
De prijs die Nicolaas Boogaert bepaalde, lijkt aan de hoge kant. Toen zijn erfgenamen het huis in 1752 verkochten aan Nicolaas Christiaan van Kretschmar, heer van Noordscharwoude, bedroeg de koopsom 7100 gulden, exclusief 600 gulden voor een aantal roerende zaken. In 1789 ging Het Wapen van Savoyen zelfs voor slechts 3975 gulden over in handen van Gerrit Burgerhout. De waardedaling heeft waarschijnlijk te maken met de schade die aan het huis was toegebracht tijdens de plundering van de stad door Haagse Oranjegezinden op 19 september 1787.

Klik op de afbeelding voor een vergroting in een nieuw venster

Klik op de afbeelding voor een vergroting in een nieuw venster
Deze gevelsteen dateert uit 1616 en hoorde bij de
oude Latijnse school (later gymnasium). Hij was oorspronkelijk bevestigd aan de gevel van het fraterhuis
in Schoolstraat, dat bij de school hoorde. De letter Y is
het symbool van de school. Per Angusta ad Augusta
betekent: ‘door de engte naar de heerlijkheid’.
Lees meer over de gevelsteen

Klik op de afbeelding voor een vergroting in een nieuw venster
Jacht op patriotten door Oranje-aanhangers in Delft, in
1787. Ook Oude Delft 169 werd geplunderd.
Op de achtergrond de Oude Kerk.
Gravure door Reinier Vinkeles naar Jacobus Buijs.

Klik op de afbeelding voor een vergroting in een nieuw venster Klik op de afbeelding voor een vergroting in een nieuw venster
Detail van een gravure (randprent Kaart Figuratief)
van omstreeks 1675. Het Wapen van Savoyen,
geheel rechts, heeft nog zijn oude voordeur.
Detail van een prent uit de stadsbeschrijving van
Reinier Boitet, 1729. Het Wapen van Savoyen heeft
een nieuwe voordeur met een erker daarboven.
De weduwe van Burgerhout verkocht het pand in 1798 aan de stad Delft. De koopsom bedroeg toen 6150 gulden, maar dit was inclusief een aantal roerende zaken. Sinds het Wapen van Savoyen in gemeentelijk bezit kwam, heeft het geen dienst meer gedaan als woonhuis. Tot 1807 was het in gebruik als artilleriekazerne, vervolgens waren hier negen jaar lang de Latijnse School en de stadsbibliotheek gevestigd en in 1816 werd het pand betrokken door een compagnie geweermakers van het in Delft gelegerde garnizoen. In 1856 werd een deel van het huis bestemd als kantoor voor het Burgerlijk Armbestuur. De rest van het perceel werd werkinrichting voor -- meest bejaarde -- armen, Het Wapen van Savoyen kreeg in 1957 zijn huidige functie: het werd na een grondige restauratie betrokken door de Gemeentelijke Archiefdienst. Hiermee werd het fraaie monument voor het eerst vrij toegankelijk voor iedereen.

Klik op de afbeelding voor een vergroting in een nieuw venster
Klanten voor het Burgerlijk Armbestuur. Een vroege
foto door P. Stek.(Collectie Gemeentearchief)

Bas van der Wulp en Gerrit Verhoeven
>> Zie hier voor meer informatie over bronnen, eigenaren en bewoners van Oude Delft 169
Geplaatst: 2007. Laatste wijziging: 6 oktober 2018
 
www.achterdegevelsvandelft.nl - Facebook: www.facebook.com/AchterdegevelsvanDelft - Twitter: twitter.com/AchterdgvDelft