Het oude pand dat hier voor 1899 heeft gestaan. Foto Rijksdienst Cultureel Erfgoed.

Huisnaam De Bril
De oudst bekende vermelding van de huisnaam is te vinden in een testament van Barbara Bruijnen uit 1582. Zij woonde toen echter al een jaar of veertig in De Bril blijkt uit diverse belastingregisters sinds 1543. Barbara en haar man, Jacob Dircxz Walichsz, zijn dan ook de oudst bekende eigenaren en bewoners van dit huis. Zij waren lid van De Zoete Naam Jezus, een broederschap waarin “die ghesellen van den rethorijcke” een belangrijke plaats innamen.
In 1561 verhuurde Barbara, inmiddels weduwe, een vijftal huizen in de buurt. Waarschijnlijk voor opslag van handelswaar gebruikte Barbara Bruijnen de zolder van de belendende twee huizen op de Voldersgracht. In Leiden bezat zij een huis in de Kercstrate, genaamd ’t Vosken, naar haar mans familienaam Vosch.

Nieuw Pestilencie Gasthuys
In 1557 werd Delft getroffen door de vermoedelijk heftigste pestepidemie uit haar geschiedenis, die zeker vijfduizend van de 15 tot 20.000 inwoners het leven kostte. De weerstand tegen de ziekte was ernstig ondermijnd door een daaraan voorafgaande hongersnood. De epidemie bracht enorme chaos. De armen vochten om een doodskist, zoals ze het jaar ervoor vochten om een brood, schreef stadsarts Pieter van Foreest, die door het stadsbestuur uit Alkmaar naar Delft was gehaald om het drama het hoofd te bieden. Het gasthuis aan de Koornmarkt kon de toeloop aan zieken niet meer aan. Daarom zocht men een plek om een apart pesthuis in te richten. De bisschop van Utrecht bleek bereid het nagenoeg leegstaande Maria Magdalena klooster aan de Verwersdijk over te dragen om er ’t nieuwe pestilencie gasthuys’ (Nieuwe Gasthuis) van te maken. Dat verliep niet zonder problemen. De pastoor van de Oude Kerk weigerde er aanvankelijk stervenden te bedienen en er rezen “groete abusen, ongeregeltheyt ende excessen” onder de daar ondergebrachte zieken en hun familie.
Jacob Dircxz Walichsz werd destijds regent van dit pesthuis en zijn vrouw Barbara Bruijnen in 1560 ‘moeder’ aldaar, en ook hun zoon Bruijn (Bruno) werd in 1583 daar regent.

De restanten van het Magdalenaklooster aan de Verwersdijk dat in 1557 als pesthuis in gebruik werd genomen en in 1957 afgebroken.

De Houttuinen langs de stadswal ter hoogte van het huidige station, doplek waar Anna Jongste verdronk. Schilderij uit 1650 van Pieter Jansz. van Asch. (Particulier bezit)

Tapperij
In 1868 kreeg De Bril een nieuwe bestemming als slijterij Het Bierhuis. Eigenaar Felix Grenier had er een marqueur (biljartjongen) in dienst. Naast zijn “affaire in sterke dranken, likeuren en bieren” had Grenier sinds 1853 een betrekking als geweermaker aan ‘s Rijks Geweerwinkel aan de Verwersdijk. Al snel verscheen Wijnand Hulsman als tapper. In 1888 vertrok Hulsman naar Hippolytusbuurt 20 om er een viswinkel te runnen.

Openbare verkoping van de inboedel bij het faillissement van Verboom. Delftsche courant 3 juli 1868.	De Bril gaat nu uit een ander vaatje tappen. Delftsche courant 30 okt 1868.
Het negentiende eeuwse kroegleven, prent uit ‘Nederlanders door Nederlanders geschetst’ uit 1842.

In 1887 werden de winkelpuien vernieuwd. In 1889 kreeg meestermetselaar D.J. Houtzager vergunning voor het afbreken en herstellen van de voorgevel van Vrouwjuttenland 1. Het is de vraag of deze grote ingreep daadwerkelijk heeft plaatsgehad, want tien jaar later werd het pand echt gesloopt en geheel nieuw gebouwd. De nieuwe kastelein, Johannes Boelé, kreeg in september 1889 toestemming om harmonicamuziek te geven en in het weekeinde de tapperij tot 01.00 uur open te houden. Eind 1895 vertrok Boelé naar Den Haag.

Mogelijk ademde de Gouden Bril destijds dezelfde sfeer uit als het inmiddels onsterfelijke dorpscafé in Arles in 1888, waterverf studie van Vincent van Gogh.

Zijn opvolger, Johannes Koster, liet op zondagavond een komiek “voordrachten geven” en er werden pianoconcerten gegeven, waarschijnlijk door de bewoners Lindeloo en Konincks, die pianist waren.
Decennialang stond tijdens de kermis de Haagse vishandelaar Theodorus Dietz voor de deur met een kraam “puik beste” gerookte paling.

Sloop en nieuwbouw
In deze periode werd in Delft de bebouwing soms wel erg rigoureus vernieuwd. De Vergulde Bril werd in 1899 volledig gesloopt. Op de plaats daarvan liet de nieuwe eigenaar, Elias Hartogs, de architect Kersbergen een nieuw gebouw ontwerpen met op de kop een winkelhuis aan de Voldersgracht en een koffiehuis om de hoek aan het Vrouwjuttenland, beide met een bovenwoning. De nieuwe winkel had grote spiegelruiten in beide gevels en een vloeroppervlak van 41 vierkante meter. Op de eerste verdieping was een suite van twee kamers en een keuken. De tweede verdieping telde drie kamers. Het koffiehuis omvatte een gelagkamer van 30 vierkante meter met bierkelder. De eerste verdieping daarvan had een keuken en voorkamer en op de tweede waren nog twee kamers. De bovenwoning werd verhuurd voor f 6,50 per week. Het koffiehuis kreeg vergunning tot verkoop van sterke drank in ’t klein.
Hartogs raakte echter diep in de schulden, kreeg te maken met de deurwaarder en inbeslagneming en vertrok naar Apeldoorn, waarop het pand in juli 1900 geveild werd.

Foto van de kledingzaak van E. de Groot in het nieuwe hoekpand, circa 1905.

De Haagsche Kleederwinkel
De huurder van het koffiehuis, Wouter van der Gaag, kocht het complex voor f 12.100 en verhuurde het winkelwoonhuis aan Emanuel de Groot, die zijn herenconfectiezaak ‘De Haagsche Kleederwinkel’ verhuisde van Vlamingstraat 16 naar de Voldersgracht.
Kort na de verhuizing overleed zijn vrouw, Duifje de Maan. Anderhalf jaar later trouwden hun twee dochters op dezelfde dag in de synagoge aan de Koornmarkt. Saartje trouwde met Jacob Brandon en Kaatje met Hartoch Vlessing. Zij trokken in bij De Groot. Vlessing was bedrijfsleider van het kledingmagazijn De stad Parijs op de Oude Delft tegenover de Pepersteeg. In 1911 overleed De Groot. Vlessing zette de zaak voort, vanaf 1916 onder eigen naam. Hij kocht het pand in 1920, breidde in 1923 de winkel uit met Vrouwjuttenland 1 en liet de zaak verbouwen. Twee jaar later ging Vlessing failliet. Na het faillissement van Vlessing werd de kledingzaak nog enige tijd voortgezet onder de oude naam De stad Parijs.

Het nieuwe pand De Gouden Bril op een ansichtkaart, circa 1910.

Rebbe-rijwielhandelaar
De Groots andere schoonzoon, Jacob Brandon, was Israëlitisch godsdienstleraar (rebbe) en voorzanger (gazan). De kleine joodse gemeente in Delft was niet erg rijk. Bij de aanstelling van Jacob bedong daarom het bestuur dat hij niet zou trouwen. Toen hij dat toch deed moest Brandon beloven geen financiële eisen te stellen bovenop het al naar 500 gulden verlaagde salaris. Hij ging bijverdienen als rijwielhandelaar. Dat hield hij vol tot 1924. Toen verhuisden Sara en Jacob naar Den Haag. Zij werden in februari 1943 omgebracht in Auschwitz, hun zwager Hartoch Vlessing was hen in 1942 al voorgegaan.

Antiek, Witte Boeken en Oldtimers
Van 1926 tot 1928 hield het Delftsch Woningbureau kantoor in het bovenhuis Vrouwjuttenland 1. In het hoekpand beneden opende Petrus Couwenbergh een nieuwe kledingwinkel. In de Tweede Wereldoorlog kon men er oude costuums laten keren. Couwenbergh overleed in 1972.

De kledingzaak van P. Couwenbergh in de stille jaren ’60 van de vorige eeuw.

In 1974 heette de zaak Men Shop. Eind jaren zeventig bood antiekhandel Mercurius op dit adres allerlei spullen te koop aan, van hangoortafels tot glas-in-loodramen. Later werden er oldtimers verkocht. Daarop volgden De Witte Boeken Shop en het Delftsch Veilinghuis Top Galery.
In 2004 vertrok het veilinghuis en kreeg de eigenaar toestemming de bovenwoning te verbouwen tot appartementen. Sinds 2005 is er op de begane grond een makelaardij gevestigd.

De Top-galerij in 1999. Foto Kees Spiero.

Het huidige makelaarskantoor.