Wijnhaven 3, Peperstraat 36 www.achterdegevelsvandelft.nl
De Gulden Arent ande Hoechstraet bij die Peperstege  
Hier woonde ooit de pontgaarder
Op de hoek Peperstraat – Wijnhaven waar nu op de begane grond sinds 1981 de RABO-bank gehuisvest is – stond vanaf midden 15e eeuw tot 1938 een ander huis. Op oude foto’s zien we aan de zuidkant ook nog een buurhuis: Wijnhaven 1/Peperstraat 12-14. In 1938 besloot de gemeente Delft om dit hoekhuis af te breken. Men wilde de Peperstraat verbreden nadat er een grote brand had gewoed.
Dat was voor de eigenaar, de firma Van Leipsig, aanleiding om ook Wijnhaven 3 (eveneens eigendom) te slopen. Er verrees een heel nieuw bedrijfsonderkomen. In 1941 was de nieuwbouw gereed en opende Van Leipsig – winkel/groothandel in tekenbehoeften en kantoorartikelen – zijn deuren. De winkel bleef op deze plek tot de verhuizing naar Zoetermeer in 1981.Maar wie waren de bezitters en bewoners van het vorige pand?

Jo van Ammers – Küller
De schrijfster Jo van Ammers Küller (1884-1966) woonde er niet maar kwam er als kind vaak langs en had levendige herinneringen aan het nu verdwenen hoekpand. Zij kende dit pand als een winkeltje waarin de gezusters Seuter garen en band verkochten. Zij beschrijft deze dames in haar boek Onze Mei (1927).
 “Zij zaten er ieder aan een kant achter een keurig opgeruimde toonbank, de twee precies gelijke zusters, met haar gesnoerde lijfjes als van hout en haar kleine kleurloze rimpelgezichtjes en haar vieve oogjes, die boven het breiwerk tuurden naar al wat er langs het venster ging. Zoo zaten zij daar toen ik voor de eerste maal aan mijn vaders hand naar school ging, en er het eerste strengetje wol voor mijn eerste merklap kocht, en zij zaten er nog precies zoo, toen ik er met een zoontje aan elke hand binnenstapte”.

Renteboek 1486
De eerste vermelding van het huis vinden we in het renteboek van de Nieuwe Kerk uit 1486. Er wordt dan gesproken over “De Gulden Arent ande Hoechstraet bij die Peperstege” (Hoogstraat is vroegere naam Wijnhaven). De eerste eigenaar wordt in 1520 in het renteboek vermeld: Jorijs Cornelisz. Dat was dus nog voor de grote stadsbrand in 1536.
In 1540, dus een paar jaar na de brand,  is Frans Willemsz. Eigenaar.
Dezelfde Frans vinden we terug in het kohier van de 10e penning uit 1543, nu vermeld als “Frans in den Arent”. In 1561 wordt Dirck Simonsz genoemd, en in 1585 Arent Lourisz. Na hen zien we Michiel Jansz, pontgaerder van beroep. Pontgeld is het recht dat geheven werd op per schip inkomende en uitgaande goederen. Een volgende eigenaar is lakenkoopman. In die tijd is de naam van het huis gewijzigd in “De Vergulde Dubbele Arend”.

Drie haardsteden
We weten dat rond 1600 Wijnhaven nummer 3 van alle huizen tussen Peperstraat en Boterbrug (de nummers 1 tot en met 16) het laagst werd aangeslagen voor de belasting. Het had de minste stookplaatsen (slechts drie), maar het verschil met de andere panden was klein, hooguit één stookplaats. De hele Wijnhaven kon je in die tijd bestempelen als “op stand”.
In 1647 bijvoorbeeld woonde er Jacob van der Burch – later lid van de veertigraad en schepen – getrouwd met een dochter uit de belangrijke familie Van der Dusse. In 1645 had zijn vader, Jan Corstiaensz van der Burch, het huis gekocht en in 1663 koopt Jacob van zijn vader.

Klik op de afbeelding voor een vergroting in een nieuw venster
Hoek Wijnhaven en Peperstraat, stijl Delftse School.

Klik op de afbeelding voor een vergroting in een nieuw venster
Vroege foto. De hoekpanden van Van Leipsig in 1867.
De Peperstraat is nog heel smal.

Klik op de afbeelding voor een vergroting in een nieuw venster
Luchtfoto van de volgebouwde hoek Peperstraat Wijnhaven.

Klik op de afbeelding voor een vergroting in een nieuw venster Klik op de afbeelding voor een vergroting in een nieuw venster Klik op de afbeelding voor een vergroting in een nieuw venster Klik op de afbeelding voor een vergroting in een nieuw venster
Rond 1920 zag het exterieur er zo uit.

Klik op de afbeelding voor een vergroting in een nieuw venster
Oude ansicht van het rijtje huizen Wijnhaven 1 tot en met 16.

Klik op de afbeelding voor een vergroting in een nieuw venster
Een paar jaar voor de brand in 1938. De Pepersteeg is in 1934 nog een smalle straat. (Foto Openbare Werken)

Klik op de afbeelding voor een vergroting in een nieuw venster
De ravage na de brand.

Klik op de afbeelding voor een vergroting in een nieuw venster
In 1949. Foto gemaakt door de Gemeentepolitie.
Op het spandoek staat: “Geef tijdig duidelijk richting aan,
wanneer u links of rechts wilt gaan”. Links vooraan de
zaak van Van Leipsig. (Coll. Erfgoed Delft).

Klik op de afbeelding voor een vergroting in een nieuw venster
Rond 1960 was er nog een voordeur aan de Wijnhaven.

De smalle Pepersteeg op de Kaart Figuratief, eind 17e eeuw, gezien vanaf de Oude Delft. Alle panden aan de Wijnhaven hebben hier trapgevels. Kadastrale omvang in 1832. Er is nog een buurpand tussen nr. 3 en de Pepersteeg. De tegenwoordige omvang van het hoekpand, met een huisnummer in de Peperstraat.
Nu de Wasboom
In 1690 verkoopt Jacob het aan Abraham de Meester, schrijnwerker. De naam is dan alweer veranderd: “een huis en erve vanouds De Vergulde Dubbelde Arent en nu De Wasboom”. Die nieuwe naam kan op twee betekenissen duiden. Het is een boom of heester uit Noord-Amerika waarvan de vruchten een soort groene was voor welriekende kaarsen opleveren. Maar het kan ook een houten vorm zijn, waarin een eenvoudige boom is uitgestoken. Die werd gebruikt bij het gieten van meerdere tinnen voorwerpen tegelijk. Jammer dat we niet weten of er een kaarsenmaker of een tingieter op Wijnhaven 3 gewerkt heeft, om zo de oorsprong van de naam te weten.

Lang een winkel
De familie de Meester blijft tot 1766. Daarna komen er verschillende eigenaren, in 1821 Johannes van Roon die al in 1810 wordt genoemd op dit adres als winkelier in kruidenierswaren, zout en zeep. Hoewel het aannemelijk is dat er in dit pand sinds de vijftiende eeuw altijd een beroep werd uitgeoefend of een winkel werd gedreven, is het nu zeker dat er vanaf 1810 tot de afbraak in 1938 een winkel in het pand gevestigd was.
In 1837 verkoopt Van Roon het aan timmerman Verboom uit Leiden. Dat betalingen vroeger anders verliepen dan tegenwoordig blijkt uit de volgende zinsnede in deze overeenkomst: “dat alle betalingen zoo wegens aflossingen als interessen preciselijk op de verschijndagen, in goude of grove zilvere Nederlandsche muntspeciën (….) Ten huize, in handen en op kwitantie van de verkooper zullen moeten plaats hebben”.

Winkelinventaris
Verboom wil er na een jaar alweer van af. Hij verkoopt Wijnhaven 3 aan de huurder, die in het huis woont en er een winkel heeft, Anthonie Roosing. Helaas, in 1843 wordt de winkel via een veiling alweer verkocht aan de drie huizen verderop wonende koekbakker Jacobus Pijpers. Daarbij wordt de winkelinventaris beschreven en het blijkt geen kleine winkel te zijn. Er is een “kruideniersaffaire”, een boter -en kaashandel, een “gruttersaffaire” en een “olieaffaire”. Die laatste twee hebben een eigen toonbank. Het huis wordt beschreven als ‘een huis met erve en pakhuis’. De perceelsoppervlakte is 163 m2.
In 1861 verkoopt de weduwe Pijpers de zaak aan T.W.L.L. van Leeuwen, koopman en winkelier te Den Haag. Dan begint het eerste draadje dat de oude tijd verbindt met het nieuwe pand dat er nu staat.

Schrijfbehoeften
In Den Haag heeft van Leeuwen een zaak in schrijfbehoeften en galanterieën en in Delft beheert zijn moeder – meisjesnaam Aldegondis van Leipsigh - een filiaal in de Jacob Gerritstraat. Dit filiaal verhuist in 1861 naar Wijnhaven 3 en in 1862 komt een kleinzoon uit een eerdere relatie van Aldegondis naar Delft om haar te vervangen, Th. F. J. van Leipsig. Hij zet de zaak onder zijn eigen naam voort en koopt het pand in 1888. In 1897 breidt hij de zaak uit met een pakhuis door Peperstraat 10 aan te kopen.
In 1919 staat zijn zoon J.M.I. van Leipsig in de zaak en koopt het aangrenzende hoekpand Wijnhaven 1. Hij handelt dan in tekenbehoeften, koffers en lederwaren. Maar ook in zeep, tandpasta, scheermesjes.
In 1938 branden vijf huizen in de Peperstraat af. De gemeente grijpt de gelegenheid aan om de overige huizen in de Peperstraat te kopen, ook het hoekpand Wijnhaven 1, dat niet afbrandde. In ruil krijgt Van Leipsig een stuk grond achter Wijnhaven 3.
De gemeente sloopt een hele rij huizen met als doel: de smalle Pepersteeg te verbreden tot de huidige Peperstraat. Van Leipsig is ondertussen uitgegroeid tot een florerende zaak in kantoorartikelen en kantoormachines. De ondernemer besluit tegelijk met Wijnhaven 1 ook Wijnhaven 3 te laten afbreken en te vervangen door nieuwbouw. Architect J. Th. van Rossum zet een heel nieuw pand neer. Na de oorlog wordt deze nieuwbouw in 1952 nog uitgebreid naar achteren. Zo is het huidige gebouw ontstaan.

Overal een lampetkan
Kleinzoon J. Th. A. van Leipsig (1924) vertelde in 2002 aan het museum Prinsenhof in verband met de tentoonstelling “Verdwenen stadsgezichten”: “In het pand Wijnhaven 3 ben ik geboren. Bijna alle middenstanders woonden toen boven hun winkel. De eerste etage aan de Wijnhaven bestond uit drie achter elkaar gelegen kamers en een grote keuken. De tweede etage bestond uit vijf slaapkamers, elk voorzien van lampetkan met wasschaal. Op elke etage was een toilet, wel aangesloten op het riool, maar zonder doorspoeling. In dit enorme huis woonden wij met zijn vieren. Aangevuld met een verkoopster uit Schiedam, die niet elke dag heen en weer kon reizen. In een kamertje op zolder sliep de huishoudster. Mijn grootmoeder woonde ook bij ons, in een eigen huisje tussen de winkelpanden en met een voordeur in de winkel. Tot 1962 heb ik daar met mijn gezin gewoond”.

De verkoop van voor het merendeel kantoormeubilair en –machines richtte zich langzamerhand steeds meer op grote klanten. De naam firma van Leipsig werd in 1963 gewijzigd in ASPA-DELFT b.v. De ligging en grootte van het bedrijf voldeden niet meer en men verhuisde in 1981 naar Zoetermeer. Dan krijgt Wijnhaven 3 krijgt zijn huidige vorm en bestemming: bankkantoor op de begane grond en appartementen op de verdieping

Els Emeis
nadere informatie over Wijnhaven 3, Peperstraat 36
laatste wijziging 04-12-2010